Δύο νέα περιστατικά σε Ιεράπετρα και Ρέθυμνο, με παιδιά και οικογένειες που ταλαιπωρήθηκαν πολύ από το βακτήριο της Bartonella από επαφή με γάτες έρχονται να προστεθούν στην περιπέτεια που περνάει μια οικογένεια της Ιεράπετρας με το 9χρονο παιδί της το οποίο χρειάστηκε να νοσηλευτεί για μεγάλο χρονικό διάστημα στο ΠΑΓΝΗ.
Μετά τη δημοσιοποίηση του περιστατικού από το Ράδιο Λασίθι, άλλες δύο μητέρες που αντιμετώπισαν παρόμοιο πρόβλημα με τα παιδιά τους επικοινώνησαν μαζί μας, και θέλησαν να ευαισθητοποιήσουν και να εφιστήσουν την προσοχή στους υπόλοιπους γονείς.
Το ένα περιστατικό αφορά μια περίπτωση στην Ιεράπετρα πριν από 3 χρόνια, όταν ένα μικρό αγόρι κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών, γρατζουνίστηκε από γάτα, τα συμπτώματα εκδηλώθηκαν δύο εβδομάδες μετά και το παιδί χρειάστηκε να νοσηλευτεί για σχεδόν ένα μήνα σε Νοσοκομείο της Αθήνας (εκεί έμενε η οικογένεια), με συπτώματα λεμφαδενίτιδας. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μάλιστα, να χάσει μια ολόκληρη σχολική χρονιά από απουσίες.
Το δεύτερο περιστατικό για το οποίο ενημερωθήκαμε στο Ράδιο Λασίθι είναι πολύ πρόσφατο και αφορά ένα παιδί στο Ρέθυμνο. Κι αυτό ταλαιπωρήθηκε πολύ από το βακτήριο μετά την επαφή του με γάτες, και πλέον έχει πρόβλημα στην όραση το οποίο αυτές τις μέρες προσπαθεί να αντιμετωπίσει, ενώ μετά από ένα πέσιμο που είχε, ο εξασθενημένος οργανισμός δεν ανταποκρίθηκε σωστά και απέκτησε κινητικό πρόβλημα στο ένα του χέρι. Οι απαντήσεις που δίνουν οι γιατροί στη μητέρα είναι πως αυτά οφείλονται στις επιπλοκές που δημιούργησε το βακτήριο Bartonella στον οργανισμό του.
Απαντήσεις
Οι απαντήσεις για το τι πραγματικά είναι το συγκεκριμένο βακτήριο, τον βαθμό στο οποίο είναι επικίνδυνο, και το τι πρέπει να κάνει ο καθένας για να προστατευτεί δίνουν στο Ράδιο Λασίθι οι πλέον ειδικοί.
O κτηνίατρος Ιεράπετρας της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής ΠΕ Λασιθίου, Μανώλης Φραντζεσκάκης μίλησε στο Ράδιο Λασίθι για το θέμα, τονίζοντας πως το συγκεκριμένο βακτήριο απαιτεί ιδιαίτερη σοβαρότητα από τους γονείς με μικρά παιδιά αφού ειδικά στην περίπτωση που κανείς το αμελήσει, αν δεν το καταλάβει, μπορεί να βρεθεί μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις.
Πολύτιμες και αξιόπιστες πληροφορίες αλλά και συμβουλές για το συγκεκριμένο θέμα μας έδωσε επίσης η Άννα Ψαρουλάκη, Επίκουρη καθηγήτρια Μικροβιολογίας / Ζωοανθρωπονόσων από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης η οποία έστειλε στο radiolasithi.gr ένα πλήρες και κατατοπιστικό άρθρο.
Ακούστε όσα είπε στην εκπομπή του Δημήτρη Τουρλούκη, ο Μ. Φραντζεσκάκης και η μητέρα του παιδιού το οποίο «κόλλησε» το μικρόβιο στην Ιεράπετρα, και στη συνέχεια διαβάστε το άρθρο της Άννας Ψαρουλάκη:
Άννα Ψαρουλάκη
Επίκουρη καθηγήτρια Μικροβιολογίας/ Ζωοανθρωπονόσων
Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Η νόσος εξ ονύχων γαλής ή νόσος από αμυχή γάτας
Αίτιο της νόσου είναι βακτήρια του γένους Bartonella, συγκεκριμένα τα B. henselae και B. clarridgeiae. Ξενιστές της μπαρτονέλλας είναι οι γάτες που φέρουν το βακτήριο στα αίμα τους (βακτηριαιμία) συνήθως χωρίς να νοσούν. Η μετάδοση μεταξύ των γατών – γίνεται κυρίως μέσω των ψύλλων της γάτας (Ctenocephalides felis).
Μετάδοση στον άνθρωπο
Στον άνθρωπο, η μετάδοση γίνεται μέσω εκδορών του δέρματος που μπορεί να προκαλέσουν τα νύχια (γρατζούνισμα) ή τα δόντια (δάγκωμα) μιας μολυσμένης γάτας.
Η νόσος εξ ονύχων γαλής (ΝεΟΓ) εμφανίζεται παγκοσμίως όπου υπάρχουν γάτες και οι ψύλλοι τους. Γάτες που παρασιτούνται από ψύλλους έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να μεταδώσουν τη νόσο. Τα μολυσμένα με μπαρτονέλλες περιττώματα ψύλλων που βρίσκονται πάνω στο δέρμα της γάτας, επιμολύνουν τα νύχια της καθώς αυτή καθαρίζεται, και είναι το μολυσματικό υλικό που ενοφθαλμίζεται σε υγιή άτομα μέσω της γρατζουνιάς. Επιπλέον η B. henselae μπορεί να φθάσει στην στοματική κοιλότητα της γάτας από τα ούλα της όταν αυτά αιμορραγούν ή όταν γλύφει το μολυσμένο δέρμα της.
Τα γατάκια μικρότερα των δώδεκα μηνών έχουν δεκαπέντε φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να μεταδώσουν τη νόσο σε σύγκριση με τις ενήλικες γάτες. Περίπου το 50% των υγιών οικόσιτων γατών με μέση ηλικία 8 μηνών είναι οροθετικές , ενώ 24%-41% φέρουν το βακτήριο στα αίμα τους χωρίς να νοσούν.
Κατευθείαν μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο δεν έχει καταγραφεί.
Πόσο σοβαρή είναι η νόσος;
Η λοίμωξη από B. henselae συνήθως δεν είναι σοβαρή σε ανοσοικανά άτομα, στα οποία συνήθως είναι αυτοπεριοριζόμενη, ενώ μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρή για τα ανοσοκατεσταλμένα άτομα (π.χ. ασθενείς που λαμβάνουν χημειοθεραπεία, ασθενείς που υποβλήθηκαν σε μεταμόσχευση οργάνων, ασθενείς με μόλυνση από τον ιό HIV).
Εμφανίζεται συχνότερα σε παιδιά κάτω των 15 ετών (συνήθως παίζουν συχνότερα και εντονότερα με τις γάτες αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα τραυματισμού τους από αυτές) και είναι μία από τις συχνότερες αιτίες χρόνιας καλοήθους λεμφαδενοπάθειας στα παιδιά.
Η τυπική κλινική μορφή της ΝεΟΓ (πυρετός και εντοπισμένη λεμφαδενοπάθεια) απαντάται σε ποσοστό 85-90%. Ο ασθενής 7-12 μέρες μετά από γρατζούνισμα ή δάγκωμα από μολυσμένη γάτα αναπτύσσει στο σημείο του ενοφθαλμισμού πρωτογενή δερματική βλάβη (βλατίδα, φυσαλίδα ή και φλύκταινα), η οποία αυτοιάται μετά από 1-3 εβδομάδες με σχηματισμό εφελκίδων, χωρίς να αφήνει ουλή (η παρουσία δερματικής βλάβης διαπιστώνεται στα δύο τρίτα των περιπτώσεων). Η λεμφαδενοπάθεια αναπτύσσεται 1-2 εβδομάδες αργότερα και είναι σύστοιχη της δερματικής βλάβης. Η διόγκωση λεμφαδένων επιμένει για λίγες εβδομάδες μέχρι αρκετούς μήνες (διάμεση διάρκεια 7 εβδομάδες), ενώ στο 20% των ασθενών παρατηρείται επιμένουσα λεμφαδενική προσβολή διάρκειας 6-24 μηνών. Η νόσος κατά κανόνα αυτοϊάται.
Η ΝεΟΓ συνοδεύεται συνήθως από χαμηλό πυρετό, κακουχία, ανορεξία, απώλεια βάρους, κεφαλαλγία και παροδικό εξάνθημα. Οι μυοσκελετικές εκδηλώσεις (μυαλγίες, αρθραλγίες, αρθρίτιδα) αφορούν κυρίως ενήλικες .
Άτυπες εκδηλώσεις ΝεΟΓ αναφέρονται στο 5-9% των περιπτώσεων. Περιλαμβάνουν: κοκκιωματώδη ηπατίτιδα/σπληνίτιδα, εγκεφαλοπάθεια,οφθαλμικές λοιμώξεις , προσβολή διαφόρων άλλων οργάνων και συστημάτων. Οι εκδηλώσεις αυτές διαρκούν συνήθως λίγες εβδομάδες μέχρι λίγους μήνες και κατά κανόνα αυτοϊώνται.
Εκτός από τη ΝεΟΓ, η B. henselae έχει ενοχοποιηθεί επίσης για: ενδοκαρδίτιδα, συνήθως σε προϋπάρχουσες βαλβιδικές αλλοιώσεις υποτροπιάζουσα βακτηριαιμία βακτηριακή αγγγειωμάτωση σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς και ιδαιτέρως σε ασθενείς με AIDS
Διάγνωση: Προς το παρόν η εργαστηριακή διάγνωση βασίζεται κυρίως στον ορολογικό έλεγχο (ανίχνευση και μέτρηση ειδικών αντισωμάτων για το βακτήριο στον ορό του αίματος του ασθενούς) σε συνδυασμό με στοιχεία από το κλινικό και επιδημιολογικό ιστορικό (σημαντικά υποβοηθητικά στοιχεία το ιστορικό επαφής με γάτα και η ανάπτυξη πρωτογενούς δερματικής βλάβης). Για την ασφαλή ορολογική διάγνωση τις περισσότερες φορές είναι απαραίτητη η λήψη δεύτερου δείγματος.
Θεραπεία: Στους περισσότερους ανθρώπους, η νόσος από αμυχή γάτας είναι αυτοϊώμενη δηλαδή επέρχεται ίαση χωρίς θεραπεία. Η θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου συνήθως περιλαμβάνει τη λήψη αντιβιοτικών όταν κρίνεται απαραίτητο (π.χ. περιπτώσεις λεμφαδενίτιδας που παραμένει για περισσότερο από 2 έως 3 μήνες). Η θεραπεία με αντιβιοτικά επιβάλλεται στις σοβαρών μορφών ή επιπλοκών της νόσου
Μέτρα πρόληψης
- Επαρκής φροντίδα της γάτας ώστε να προστατευθεί ή να απαλλαγεί άμεσα από τους ψύλλους (με ειδικά κολάρα ή τις κατάλληλες θεραπείες)
- Παρεμπόδιση επαφής των γατών εσωτερικών χώρων με αδέσποτες
- Καλό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και άφθονο νερό μετά την επαφή ή το παιχνίδι με τη γάτα
- Αποφυγή επαφής με αδέσποτες γάτες και γατάκια
- Λήψη μέτρων που μειώνουν τις πιθανότητες δαγκώματος ή γρατζουνίσματος από γάτα- αποφυγή έντονου παιχνιδιού που μπορεί να οδηγήσει σε γρατζουνιές.
- Σε περίπτωση δαγκώματος ή γρατσουνίσματος από γάτα, πρέπει άμεσα να γίνεται πλύσιμο με άφθονο νερό και σαπούνι. Η τοποθέτηση αντισηπτικού είναι επίσης χρήσιμη.
- Σε περίπτωση που κάποιος έχει μια ανοιχτή πληγή δεν πρέπει να αφήνει τη γάτα να τη γλύφει.
- Πιθανοί ιδιοκτήτες γατών, ειδικά εάν είναι ανοσολογικά ανεπαρκείς, πρέπει να επιδιώξουν να αποκτήσουν μια γάτα μεγαλωμένη σε ένα “καθαρό”, ελεύθερο από ψύλλους περιβάλλον Ιδιαίτερη προσοχή συστήνεται στα ανοσοκατεσταλμένα άτομα, ειδικά σε ασθενείς με HIV
Πηγές
Greenwood D., Slack R., Peutherer J., Barer M. «Ιατρική Μικροβιολογία», 1η ελληνική έκδοση, Π.Χ. Πασχαλίδης, 2010, ISBN 978-960-489-017-0
Breitschwerdt Ε. Β. (2008) Feline bartonellosis and cat scratch disease. Veterinary Immunology and Immunopathology 123 (2008) 167–171
Florin TA, Zaoutis TE, Zaoutis LB. Beyond cat scratch disease: widening spectrum of Bartonella henselae infection. Pediatrics. 2008;121:e1413–25 .
Kordick DL, Hilyard EJ, Hadfield TL, Wilson KH, Steigerwalt AG, Brenner DJ, et al. Bartonella clarridgeiae, a newly recognized zoonotic pathogen causing inoculation papules, fever, and lymphadenopathy (cat scratch disease). J Clin Microbiol. 1997;35:1813–8.