Με τις εικόνες από τις ανυπολόγιστες καταστροφές, το εθνικό πένθος για τις χαμένες ανθρώπινες ζωές από τα χθεσινά πρωτοφανή καιρικά φαινόμενα που χτύπησαν πολύ τοπικά τις περιοχές της Δυτικής Αττικής, αλλά και τις πολλές προειδοποιήσεις που είχαν γίνει για το κίνδυνο στις συγκεκριμένες περιοχές, στο Ράδιο Λασίθι αναζητήσαμε να δούμε τι γίνεται στη δική μας περιοχή και σε ποιο σημείο βρίσκεται ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμος.
Τα περισσότερο επικίνδυνα σημεία στην Ιεράπετρα είναι γνωστά και εμφανίζονται σε κάθε δυνατή βροχή, όμως μια μελέτη-τεχνική έκθεση του Υπουργείου Περιβάλλοντος περιγράφει τα σημεία που κινδυνεύουν περισσότερο σε όλη την Κρήτη με στόχο την διαχείρισή τους.
Η συγκεκριμένη μελέτη παραδόθηκε τον φετινό Ιούλιο στην Περιφέρεια Κρήτης και χαρτογραφεί όλες τις περιοχές του νησιού, περιγράφει τις αιτίες και τους κινδύνους από πλημμύρα στις λεκάνες απορροής των ποταμών και ρεμάτων της Κρήτης.
Δέκα σημεία σε όλο το νησί χαρακτηρίζονται τα πιο επικίνδυνα για κίνδυνος πλημμύρας, και το ένα από αυτά αφορά την Ιεράπετρα και τη Γρα Λυγιά με τους ποταμούς και τα ρέματα που περιβάλλουν όλη την περιοχή. Ο Μπραμιανός ποταμός και το Ρέμα Κεντριού(Κοταβιάνου) αναλύονται λεπτομερώς.
Παρόλα αυτά όπως είπε ο περιφερειακός σύμβουλος και αρμόδιος για θέματα πολιτικής προστασίας Λασιθίου Γιάννης Γουλιδάκης, η μελέτη αυτή είναι απλά ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο υπενθύμισης και προβληματισμού, αφού πρακτικές ενέργειες για τις προβληματικές περιοχές δεν φαίνεται να γίνονται άμεσα. Ο κίνδυνος για καταστροφές είναι πάντα υπαρκτός σε ισχυρά φαινόμενα.
Αυτό που γίνεται είναι τα απλά προληπτικά μέτρα με τους καθαρισμούς των ρεμάτων και τα κονδύλια έκτακτης ανάγκης τα οποία η περιφέρεια φροντίζει να υπάρχει.
Δείτε παρακάτω αναλυτικά μερικά βασικά σημεία της μελέτης για τις περιοχές της Ιεράπετρας:
Ρέματα και ποτάμια
Α/Α |
Ονομασία |
Χαρακτηρισμός |
Μήκος (km) |
Έκταση Λεκάνης Απορροής (km2) |
Κωδικός Λεκάνης Απορροής |
1 |
Ρ. Νεας Ανατολής |
Ρέμα |
5.0 |
2.6 |
GR4112137 |
2 |
Ρ. Στόμιο |
Ρέμα |
5.3 |
2.3 |
GR4112138 |
3 |
Καλαμαυκιανός |
Ποταμός |
16.3 |
35.4 |
GR4112165 |
4 |
Ρ. Διαβατών |
Ρέμα |
5.7 |
3.3 |
GR4112168 |
5 |
Μπραμιανός |
Ποταμός |
13.8 |
28.2 |
GR4112169 |
6 |
Ποταμοι Α* |
Ρέμα |
4.2 |
2.2 |
GR4112187 |
7 |
Ποταμοι Β* |
Ρέμα |
3.2 |
1.6 |
GR4112188 |
8 |
Ιεράπετρα Α* |
Ρέμα |
7.3 |
5.8 |
GR4112189 |
9 |
Ιεράπετρα Β* |
Ρέμα |
2.8 |
3.4 |
GR4112192 |
10 |
Ιεράπετρα (Κοτοβιάνου) |
Ρέμα |
10.6 |
40.6 |
GR4112227 |
11 |
Ιεράπετρα Δ* |
Ρέμα |
4.3 |
2.7 |
GR4112230 |
12 |
Ιεραπετρα Ε* |
Ρέμα |
2.2 |
1.3 |
GR4112231 |
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Οι λεκάνες απορροής των ρεμάτων της ζώνης είναι επιμήκεις, με απλό υδρογραφικό δίκτυο και η αποστράγγισή τους γίνεται επιφανειακά. Επί του χειμάρρου Μπραμιανού έχει κατασκευαστεί το ομώνυμο Φράγμα για την άρδευση των αρδευτικών δικτύων της περιοχής από Νέα Ανατολή έως και Ιεράπετρα.
Η λεκάνη αυτή, που κείται στα ανατολικά της λεκάνης του Καλαμαυκιανού, έχει σαφώς τριγωνικό σχήμα.
Ο χείμαρρος Μπραμιανός, που διασχίζει τη λεκάνη αυτή, 7 χιλιόμετρα πριν την εκβολή του χωρίζεται σε δύο κλάδους, τον ανατολικό, μήκους 5 km. και το δυτικό, μήκους 5,3 km. περίπου. Κατάντη της συμβολής η περιοχή είναι πεδινή και η κλίση του χειμάρρου είναι μικρή (1‐3%). Ανάντη της συμβολής η κλίση και των δύο κλάδων του χειμάρρου είναι μεγαλύτερη και κυμαίνεται από 3‐20% περίπου.
Η λεκάνη Μπραμιανού έχει μορφή επιμήκη με κατεύθυνση ΒΒΔ προς ΝΝΑ και συνολική έκταση 36 τετραγωνικά χιλιόμετρα περίπου. Συνορεύει στα δυτικά με τη λεκάνη του Μύρτου και καταλήγει κι αυτή στο Λιβυκό πέλαγος. Το συνολικό μήκος της είναι 12 χιλιόμετρα περίπου και το πλάτος της 4 χιλιόμετρα.
Η λεκάνη διασχίζεται από το χείμαρρο Καλαμαυκιανό ολικού μήκους 17 km. περίπου, ο οποίος είναι σχεδόν παράλληλος με το χείμαρρο Μύρτο.
Ο χείμαρρος αυτός πηγάζει από το όρος Δίκτη σε υψόμετρο 1200 μέτρα. Αρχικά έχει μικρή κλίση (3% περίπου), κατόπιν η κλίση αυξάνεται στα 11%, στη συνέχεια μειώνεται και πάλι στα 3% περίπου. Η κλίση αυτή διατηρείται κατά προσέγγιση μέχρι και την εκβολή του.
Η λεκάνη απορροής του ρέματος εντός της πόλης της Ιεράπετρας είναι εντός της οικιστικής περιοχής αστικού τύπου αφού οι δύο κύριοι συμβάλλοντες κλάδοι της είναι καλυμμένοι σε σημαντικό μήκος κάτω από οδούς της πόλης και έως την εκβολή του, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί αποδέκτη του κατακευασμένου δικτύου ομβρίων της πόλης.
Αίτια και μηχανισμοί εμφάνισης πλημμυρών στην «Χαμηλή ζώνη λεκανών ρεμάτων Λυγιάς‐Ιεράπετρας»
Ιστορικές και σημαντικές πλημμύρες. Περιγραφή –Επιπτώσεις
Στη ζώνη αυτή δεν έχουν αναφερθεί συγκεκριμένα γεγονότα ιστορικών πλημμυρών στους σχετικούς πίνακες ιστορικών πλημμυρών της ΠΑΚΠ. Ωστόσο, από τα στοιχεία της ΠΑΚΠ έχουν σημειωθεί πλημμυρικά γεγονότα κυρίως στο παραλιακό μέτωπο από Νέα Ανατολή έως και Ιεράπετρα με σημαντικότερα προβλήματα να εμφανίζονται κυρίως στον οικισμό Γρα – Λυγιά (2008,2009) και στην Ιεράπετρα (22/11/2008 και 17/09/2014).
Αίτια και μηχανισμοί πλημμύρας
Στη Γρα – Λυγιά τα προβλήματα πλημμύρας προέρχονται κυρίως από την ανεπάρκεια της διατομής της κοίτης του ρέματος Διαβατών το οποίο διέρχεται μέσα από τον οικισμό, καθώς και την ανεπάρκεια των διατομών των οδικών τεχνικών έργων εντός του οικισμού, από τα ανάντη έως και την εκβολή του. Το ρέμα Διαβατών εκτός από τη δική του λεκάνη απορροής που αποστραγγίζει, αποτελεί αποδέκτη και των απορροών του υπερχειλιστή του φράγματος Μπραμιανού, όταν σε έντονες βροχοπτώσεις λειτουργήσει ο υπερχειλιστής. Το υδατικό δυναμικό του ταμιευτήρα του φράγματος Μπραμιανού ενισχύεται και από τη λεκάνη απορροής του χειμάρρου Μύρτου (περί τα 10km στα δυτικά) με υφιστάμενο έργο υδροληψίας.
Η ανεπάρκεια των διατομών της φυσικής κοίτης οφείλεται κυρίως σε ανθρώπινες παρεμβάσεις όπως καταπατήσεις και περιορισμούς από παρόχθιες ιδιοκτησίες (καλλιεργήσιμες εκτάσεις και πολύ μεγάλος αριθμός θερμοκηπίων). Τα τεχνικά έργα εντός του οικισμού είναι ανεπαρκούς διατομής με αποτέλεσμα σε πολλές έντονες βροχοπτώσεις να προκαλείται ανάσχεση της ροής με απότομη ανύψωση της στάθμης του νερού προς τα ανάντη και υπερχείλισή τους σε εκτάσεις του οικισμού.
Το πρόβλημα επιτείνεται από την έντονη οικιστική ανάπτυξη στην παραλιακή ζώνη που σε πολλές περιπτώσεις δυσχεραίνει την απορροή προς τη θάλασσα με αποτέλεσμα να πλημμυρίζουν πολλές από τις οδούς του οικισμού.
Στην οδό μεταξύ Γρας – Λυγιάς και Ιεράπετρας εντοπίζονται προβλήματα επιβράδυνσης της απορροής και παραμονής των ομβρίων στο οδόστρωμα για αρκετό χρόνο, τα οποία οφείλονται στις μικρές κλίσεις της οδού και στην ανυπαρξία δικτύου ομβρίων.
Στην Ιεράπετρα κυρίως εμφανίζεται πλημμύρα σε διάφορες περιοχές εντός του οικισμού λόγω έντονης καταιγίδας σε μικρό χρονικό διάστημα (flash flood) και αδυναμίας του δικτύου ομβρίων να παραλάβει τις μεγάλες παροχές (στο οποίο περιλαμβάνεται και το καλυμμένο ρέμα εντός του οικισμού). Η οικιστική ανάπτυξη και οι μικρές κλίσεις δυσχεραίνουν την απορροή προς τη θάλασσα.
Ιδιαίτερα προβλήματα από υπερχειλίσεις ρεμάτων ανατολικά και δυτικά του οικισμού της Ιεράπετρας δεν έχουν εμφανιστεί.
Οι λεκάνες απορροής των ρεμάτων της περιοχής Ιεράπετρας είναι μικρές, εκτός των ρεμάτων Κεντριανού – Κοταβιανού που συμβάλλουν λίγο πριν την εκβολή στο Λιβυκό Πέλαγος. Αμέσως μετά τη συμβολή τους, επί της Επαρχιακής οδού Ιεράπετρας – Σητείας, υπάρχει τεχνικό γεφύρωσης από το οποίο διέρχεται η συνολική απορροή πριν καταλήξει στο Λιβυκό Πέλαγος. Δεν έχουν σημειωθεί ως τώρα γεγονότα που να έχουν δείξει ανεπάρκεια του τεχνικού αυτού.
Αίτια εμφάνισης πιθανών μελλοντικών πλημμυρών και αξιολόγηση αρνητικών συνεπειών αυτών
– Υπερχειλίσεις ταμιευτήρα φράγματος Μπραμιανού στο ρέμα Διαβατών με πλημμυρικές επιπτώσεις στον οικισμό Γρας – Λυγιάς, χωρίς αλλαγή του ισχύοντος καθεστώτος,
– Θραύση φράγματος Μπραμιανού με ενδεχόμενες συνέπειες σε καλλιέργειες αλλά και σε ανθρώπινες ζωές.
– Κάλυψη μικρών μισγαγγειών ή διόδων διέλευσης της απορροής λόγω περαιτέρω οικιστικής ανάπτυξης. Πιθανές επιπτώσεις, ζημιές σε ιδιοκτησίες (οικίες, επιχειρήσεις).
– Καταπάτηση ρεμάτων λόγω περαιτέρω οικιστικής ανάπτυξης ή ανάπτυξης των καλλιεργειών και των θερμοκηπίων. Πιθανές επιπτώσεις, ζημιές σε ιδιοκτησίες (οικίες, καλλιέργειες).
– Ανεπάρκεια δικτύου ομβρίων σε αστικές περιοχές.