Ικανοποιημένος γιατί επιτεύχθηκε μία κοινή ευρωπαϊκή λύση με μία κοινή συμφωνία με την Τουρκία, παρόλο που στην προηγούμενη έκτακτη Σύνοδο το ενδεχόμενο αυτό είχε αποκλεισθεί, εμφανίστηκε στη συνέντευξη τύπου μετά τη Σύνοδο Κορυφής ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας.
Δεν έκρυψε ωστόσο τον προβληματισμό του για σημεία της συμφωνίας, ειδικά όσον αφορά στην εφαρμογή της μετεγκατάστασης σε άλλες χώρες της ΕΕ. “Η ζωή θα δείξει κατά πόσον θα μπορέσουμε μία δύσκολη συμφωνία να την εφαρμόσουμε”, είπε, αναδεικνύοντας τις ευθύνες τόσο της Τουρκίας όσο και των υπόλοιπων χωρών για τη μείωση των ροών και τη λειτουργία μίας νόμιμης οδού για τους πρόσφυγες, τους οποίους κάλεσε να φύγουν από την Ειδομένη.
Ο πρωθυπουργός κινήθηκε δηλαδή στη λογική ότι κερδήθηκε μία δύσκολη μάχη, καθώς εδώ και δύο μήνες γινόταν προσπάθεια να υπάρξει κοινή ευρωπαϊκή αντιμετώπιση της κρίσης και πριν από δέκα ημέρες στην έκτακτη Σύνοδο η Ουγγαρία έβαζε βέτο σε συμφωνία με την Τουρκία.
“Aπό σήμερα τα σχέδια μονομερών ενεργειών μπαίνουν στο ψυγείο” τόνισε μάλιστα ο κ.Τσίπρας.
Χαρακτήρισε επίσης σημαντική διπλωματική νίκη ότι σε συνεργασία με την Κύπρο, η Ελλάδα απέτρεψε την προσπάθεια της Άγκυρας να βάλει στο τραπέζι πτυχές του κυπριακού, καθώς δεν ανοίγουν τα πέντε ενταξιακά κεφάλαια για την Τουρκία στα οποία έχει βάλει βέτο η Λευκωσία.
Ο κ.Τσίπρας, ο οποίος χθες στη Σύνοδο των Ευρωπαίων Σοσιαλδημοκρατών έθεσε το συγκεκριμένο θέμα ευχαρίστησε το Γάλλο πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ γιατί απεδέχθη το άνοιγμα του κεφαλαίου 33 (προϋπολογισμός), το οποιο στο παρελθόν είχε μπλοκάρει ο Νικολά Σαρκοζί, αντί των πέντε κεφαλαίων που ζητούσε η Τουρκία και τα οποία έχουν να κάνουν με την Κύπρο και την Ελλάδα.
Υποστήριξε επίσης ότι με την επίσκεψη του στις 8 Μαρτίου στη Σμύρνη και με την επιτάχυνση της συμφωνίας Ελλάδας- Τουρκίας για την επιστροφή των παράτυπων μεταναστών μπήκαν οι βάσεις για τη σημερινή απόφαση, η οποία σέβεται το ευρωπαϊκό κεκτημένο και προβλέπει εξατομικευμένη εξέταση των αιτημάτων ασύλου, όπως προβλέπει η συνθήκη της Γενεύης.
Η μάχη όμως συνεχίζεται, με κύριο θέμα πλέον την εφαρμογή της συμφωνίας από όλες τις πλευρές.
Οι Ευρωπαίοι γραφειοκράτες
Η απόφαση περιλαμβάνει υποστήριξη της ελληνικής υπηρεσίας ασύλου (στην οποία θα πέσει το κυρίως βάρος) σε υποδομές και προσωπικό, μέσω της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) και με την άμεση αποστολή εξειδικευμένου προσωπικού από τα κράτη μέλη.
Συνολικά 2.300 άτομα θα καταφθάσουν για το σκοπό αυτό στην Ελλάδα: Μεταφραστές, ειδικοί σε ζητήματα ασύλου και προσωπικό εξειδικευμένο σε θέματα ασφάλειας, όπως είπε ο πρωθυπουργός.
Σε σχετικό ερώτημα που δέχθηκε, είπε πως δε θα είναι τοποτηρητές αλλά συνεργάτες μας, ενώ απέκρουσε και τις αιτιάσεις ότι είναι εθνική μειοδοσία η παρουσία Τούρκων αξιωματούχων στα ελληνικά νησιά, σημειώνοντας ότι Έλληνες θα υπάρχουν αντίστοιχα και στα τουρκικά παράλια.
Υπενθύμισε δε με νόημα ότι η εναλλακτική θα ήταν να επικρατήσει η λογική της ομάδας Βίσεγκραντ για κλείσιμο των συνόρων με ΠΓΔΜ και μετατροπή της Ελλάδας σε αποθήκη ψυχών.
Το τρίτο φίλτρο
Ο κ.Τσίπρας χαρακτήρισε θετικό βήμα την απόφαση για απευθείας μετεγκατάσταση 72.000 προσφύγων από την Τουρκία σε χώρες της ΕΕ, επισημαίνοντας ότι κεντρική λογική της συμφωνίας είναι να χτυπηθούν οι διακινητές, να σταματήσουν οι παράνομες ροές και ταυτόχρονα να δημιουργηθεί νόμιμη οδός για τους πρόσφυγες που χρήζουν διεθνούς προστασίας.
Για να λειτουργήσει αυτή η νόμιμη οδός όμως, όπως ανέφερε ο πρωθυπουργός θα πρέπει να διασφαλιστούν πρώτα αποτελέσματα από τα τρία διαδοχικά φίλτρα για μείωση των ροών:
Το πρώτο φίλτρο αφορά την υποχρέωση της Τουρκίας να χτυπήσει τα δίκτυα των διακινητών στις τουρκικές αρχές. “Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες έρχονται σε βάρκες, που κάπου φτιάχνονται στην Τουρκία και η Τουρκία πρέπει αυτό το δίκτυο να το πλήξει αποτελεσματικά”, είπε ο κ.Τσιπρας.
Το δεύτερο φίλτρο είναι η επιχείριση του ΝΑΤΟ και εκεί η Τουρκία δεσμεύεται να άρει τα προσκόμματα που θέτει, με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα επιχειρήσεις να πραγματοποιουνται μόνο ανάμεσα σε Λέσβο και Αϊβαλί.
Το τρίτο φίλτρο, που αποφασίστηκε σήμερα, είναι πως αυτοί που θα έρχονται μέσω των δικτύων διακίνησης στα ελληνικά νησιά δε θα έχουν προτεραιότητα στη διαδικασία ασύλου. Οι παράτυποι μετανάστες θα επιστρέφουν άμεσα, εάν πρόκειται για μετανάστες που χρήζουν προστασίας θα εξετάζεται το αίτημα τους αλλά δε θα περιλαμβάνονται κατά προτεραιότητα στη διαδικασία ασύλου.
Το μήνυμα της συμφωνίας είναι η ενεργοποίηση αυτού του φίλτρου για άμεσο αποτέλεσμα στη μείωση των ροών από τις τουρκικές αρχές στα ελληνικά νησιά, σημείωσε ο κ.Τσίπρας.
Το στοίχημα της εφαρμογής
Ο πρωθυπουργός αναγνώρισε ότι προϋπόθεση της επιτυχούς εφαρμογής της συμφωνίας, η οποία ενεργοποιείται την Κυριακή (από εκείνη την ήμερα και μετά όσοι περνούν παράνομα από Τουρκία σε Ελλάδα θα επαναπροωθούνται), είναι η άμεση αποστολή της ενίσχυσης των ελληνικών αρχών και η άμεση ανταπόκριση των τουρκικών αρχών.
Ο κ.Τσίπρας δήλωσε ότι πρέπει να δουλέψουμε σκληρά ώστε το ταχύτερο δυνατό να είμαστε έτοιμοι για να εφαρμόσουμε μία δύσκολη συμφωνία, που είναι όμως η μόνη διέξοδος για να βγούμε από την κρίση.
Καθώς όμως η συμφωνία ουσιαστικά αφήνει στη… διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών την υποδοχή προσφύγων στο έδαφος τους, ο πρωθυπουργός σημείωσε ότι όσον αφορά στη μετεγκατάσταση προσφύγων στις χώρες της ΕΕ “κινούμαστε στα πλαίσια της συμφωνίας που είχαμε από το 2015 για μετεγκατάσταση 160.000 προσφύγων”.
Δήλωσε επίσης βέβαιος ότι “τα ζητήματα αυτά θα ξανατεθούν στο τραπέζι της συζήτησης και εάν κάποιοι επιμένουν ότι δε θέλουν να επωμιστούν το βάρος, η ΕΕ έχει κανόνες και δεν μπορεί κάποιοι να μην τους τηρούν”. Είπε επίσης “Μην προκαταλαμβάνετε ότι δε θα εφαρμοστούν τα συμφωνηθέντα, ας είμαστε εμείς εντάξει από την πλευρά μας και θα κρίνουμε και τους γείτονες μας”, ενώ σχολίασε ότι όσοι δε θέλουν να πάρουν πρόσφυγες, θα πρέπει να συνεισφέρουν οικονομικά.
Ο κ.Τσίπρας ερωτήθηκε και για την ενδοκυβερνητική κόντρα με τον Πάνο Καμμένο εξαιτίας της αναφοράς του αναπληρωτή υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μουζάλα στην ΠΓΔΜ ως Μακεδονία. Δήλωσε βέβαιος ότι θα βρεθεί η χρυσή τομή, αναφέροντας ότι θα συναντηθεί με τον κ.Καμμένο μόλις επιστρέψει από τις ΗΠΑ και εξήρε τη συνεισφορά και του κ.Μουζάλα και του κ.Καμμένου στην προσπάθεια διαχείρισης του προσφυγικού.
Αναλυτικά η συμφωνία προβλέπει:
1. Όλοι οι νέοι παράνομοι μετανάστες που διέρχονται από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά ξεκινώντας από τις 20 Μαρτίου του 2016 θα πρέπει να επιστραφούν στην Τουρκία. Αυτό θα γίνει σε πλήρη συμφωνία με την ΕΕ και το διεθνές δίκαιο, αποκλείοντας έτσι κάθε είδους συλλογική απέλαση. Όλοι οι μετανάστες θα πρέπει να προστατεύονται σύμφωνα με τα σχετικά διεθνή πρότυπα και το σεβασμό της αρχής της μη επαναπροώθησης. Θα είναι ένα προσωρινό και έκτακτο μέτρο που είναι αναγκαίο για να τερματιστεί η ανθρώπινη δυστυχία και να αποκατασταθεί η δημόσια τάξη. Οι μετανάστες που φτάνουν στα ελληνικά νησιά θα καταχωρηθούν δεόντως και οποιαδήποτε αίτηση ασύλου θα υποβληθεί από τις ελληνικές αρχές σε επεξεργασία ξεχωριστά, σύμφωνα με την οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου, σε συνεργασία με την UNHCR. Οι μετανάστες που δεν ζητούν άσυλο ή αυτοί των οποίων η αίτηση έχει βρεθεί αβάσιμη ή απαράδεκτη, σύμφωνα με την εν λόγω οδηγία θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Η Τουρκία και η Ελλάδα, επικουρούμενες από τα όργανα και τους οργανισμούς της ΕΕ, θα λάβουν τα απαραίτητα μέτρα και θα συμφωνήσουν για ότι τυχόν αναγκαίες διμερείς ρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένης της παρουσίας των Τούρκων αξιωματούχων σε ελληνικά νησιά και Ελλήνων αξιωματούχων στην Τουρκία από τις 20 Μαρτίου 2016, για να εξασφαλιστούν οι επαφές και με αυτόν τον τρόπο να διευκολυνθεί η ομαλή λειτουργία του εν λόγω καθεστώτος. Το κόστος των επιχειρήσεων επιστροφής των παράνομων μεταναστών θα καλυφθεί από την ΕΕ.
2. Για κάθε Σύριο ο οποίος επιστρέφεται στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος Σύριος θα πρέπει να επανεγκατασταθεί από την Τουρκία στην ΕΕ λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια ευπάθειας των Ηνωμένων Εθνών. Θα δημιουργηθεί ένας μηχανισμός με τη συνδρομή της Επιτροπής, των οργανισμών της ΕΕ και άλλων κρατών μελών, καθώς και την UNHCR, για να εξασφαλιστεί ότι η αρχή αυτή θα εφαρμοστεί από την ίδια μέρα που θα ξεκινήσουν οι επιστροφές. Προτεραιότητα θα δοθεί στους μετανάστες που δεν έχουν προηγουμένως εγγραφεί ή προσπάθησαν να εισέλθουν στην ΕΕ παράνομα. Από την πλευρά της ΕΕ, η επανεγκατάσταση στο πλαίσιο του παρόντος μηχανισμού θα πραγματοποιηθεί, αρχικά, τιμώντας τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί από τα κράτη μέλη στα συμπεράσματα των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών που συνήλθαν στο πλαίσιο του Συμβουλίου, στις 20 Ιουλίου 2015, εκ των οποίων 18.000 θέσεις για επανεγκατάσταση παραμένουν ακόμα ανοιχτές. Οποιαδήποτε περαιτέρω ανάγκη για επανεγκατάσταση θα διεξάγεται από μια παρόμοια εθελοντική συμφωνία μέχρι το ανώτατο όριο των επιπλέον 54.000 ατόμων. Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου συγχαίρουν την πρόθεση της Επιτροπής να προτείνει την τροποποίηση της απόφασης μετεγκατάστασης της 22 Σεπτεμβρίου 2015, ώστε να καταστεί δυνατή η οποιαδήποτε δέσμευση επανεγκατάστασης που αναλαμβάνεται στο πλαίσιο αυτής της ρύθμισης να αντισταθμιστεί από μη διατιθέμενες θέσεις στο πλαίσιο της απόφασης. Αν οι ρυθμίσεις αυτές δεν πληρούν το στόχο του τερματισμού της παράνομης μετανάστευσης και οι αριθμοί των επιστροφών είναι κοντά στους αριθμούς που προβλέπονται παραπάνω, ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει να αναθεωρηθεί. Σε περίπτωση που ο αριθμός των επιστροφών υπερβαίνει τους αριθμούς που προβλέπονται παραπάνω, ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει να διακόπτεται.
3. Η Τουρκία θα λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για την πρόληψη νέων δρομολογίων είτε στη θάλασσα είτε την ξηρά για παράνομη μετανάστευση που θα ανοίξουν από την Τουρκία προς την ΕΕ, και θα συνεργαστεί με τα γειτονικά κράτη, καθώς και την ΕΕ προς αυτή την κατεύθυνση.
4. Μόλις τα παράνομα περάσματα μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ παύσουν να υφίστανται, ή τουλάχιστον έχουν ουσιαστικά και σταθερά περιοριστεί, ένα Εθελοντικό Σύστημα Ανθρωπιστικής Εισόδου θα ενεργοποιηθεί. Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα συμβάλουν σε εθελοντική βάση στο εν λόγω καθεστώς.
5. Η εκπλήρωση του σχεδίου για την απελευθέρωση της βίζας θα επιταχυνθεί από όλα τα συμμετέχοντα κράτη μέλη με σκοπό την άρση των προϋποθέσεων βίζας για τους Τούρκους πολίτες, το αργότερο μέχρι το τέλος του Ιουνίου το 2016, υπό την προϋπόθεση ότι όλα τα σημεία αναφοράς θα έχουν εκπληρωθεί. Για το σκοπό αυτό, η Τουρκία θα λάβει τα αναγκαία μέτρα ώστε να εκπληρώσει τις υπόλοιπες απαιτήσεις για να μπορέσει η Επιτροπή να κάνει, μετά την απαιτούμενη αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τα κριτήρια αξιολόγησης, κατάλληλη πρόταση μέχρι το τέλος του Απριλίου, με βάση την οποία το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο μπορεί να πάρει μια τελική απόφαση.
6. Η ΕΕ, σε στενή συνεργασία με την Τουρκία, θα επιταχύνει περαιτέρω την εκταμίευση των αρχικά κατανεμηθέντων 3 δισεκατομμυρίων ευρώ στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης για τους πρόσφυγες στην Τουρκία και θα εξασφαλίσει χρηματοδότηση περαιτέρω σχεδίων για τα άτομα υπό καθεστώς προσωρινής προστασίας με ταχεία βοήθεια από την Τουρκία πριν από την τέλη Μαρτίου. Ένας πρώτος κατάλογος των συγκεκριμένων έργων για τους πρόσφυγες, κυρίως στον τομέα της υγείας, της εκπαίδευσης, των υποδομών, των τροφίμων και τα άλλα έξοδα διαβίωσης, που μπορούν να χρηματοδοτηθούν άμεσα από αυτόν το μηχανισμό, θα προσδιοριστούν από κοινού μέσα σε μια εβδομάδα. Μόλις οι πόροι αυτοί πρόκειται να χρησιμοποιηθούν πλήρως, και εφόσον τηρούνται οι παραπάνω δεσμεύσεις, η ΕΕ θα κινητοποιήσει πρόσθετη χρηματοδότηση για τη Διευκόλυνση της τάξεως των επιπλέον 3 δισεκατομμυρίων ευρώ έως το τέλος του 2018.
7. Η ΕΕ και η Τουρκία χαιρετίζουν τις εν εξελίξει εργασίες για την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης.
8. Η ΕΕ και η Τουρκία επαναβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους να αναζωογονήσουν την ενταξιακή διαδικασία, όπως αυτή ορίζεται στην κοινή τους δήλωση της 29 Νοεμβρίου 2015. Εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για το άνοιγμα του κεφαλαίου 17 στις 14 Δεκεμβρίου 2015 και αποφάσισαν, ως επόμενο βήμα, να ανοίξουν το κεφάλαιο 33 κατά τη διάρκεια της Ολλανδικής Προεδρίας. Χαιρέτισαν το ότι η Επιτροπή θα υποβάλει πρόταση προς το σκοπό αυτό, τον Απρίλιο. Οι προπαρασκευαστικές εργασίες για το άνοιγμα άλλων κεφαλαίων θα συνεχιστούν με επιταχυνόμενο ρυθμό, με την επιφύλαξη των θέσεων των κρατών μελών σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες.
9. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα συνεργαστούν με την Τουρκία σε κάθε κοινή προσπάθεια για τη βελτίωση των ανθρωπιστικών συνθηκών στο εσωτερικό της Συρίας, ιδίως σε ορισμένες περιοχές κοντά στα τουρκικά σύνορα, που θα επιτρέψει τον τοπικό πληθυσμό και τους πρόσφυγες να ζήσουν σε περιοχές που θα είναι πιο ασφαλείς.