Το κείμενο που ακολουθεί είναι μία ανοιχτή επιστολή, όπως έχει καθιερωθεί να λέμε, όταν απευθυνόμαστε σε κάποιον, αλλά πονηρά, θέλουμε να το μάθουν και άλλοι.
Απευθύνομαι στο Δημοτικό Συμβούλιο της Ιεράπετρας και στα τοπικά συμβούλια. Ότι ακολουθεί είναι σκέψεις και ιδέες που μπορεί να φανούν χρήσιμες. Ο σκοπός μου δεν είναι να δώσω συμβουλές και οδηγίες. Σκέψεις είναι μόνο για την πόλη, που μπορεί να βρουν γόνιμο τόπο εκεί όπου υπάρχει ο θεσμός του Δήμου και οι διαδικασίες προγραμματισμού, αποφάσεων, διεκδικήσεων, αναζήτησης οικονομικών πόρων κλπ. Έκρινα ότι η πιο πρόσφορη οδός είναι τα φιλόξενα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Περιήγηση στο Internet
Αν επιχειρήσουμε μία πλοήγηση στο Internet, θα βρούμε σχόλια και περιγραφές, ελλήνων και ξένων επισκεπτών, για την Ιεράπετρα. Θα ανακαλύψουμε θερμά και ενθουσιώδη σχόλια που ανοίγουν την καρδιά αλλά και αρνητικά, από εκείνα που σε κάνουν να αναρωτιέσαι, αν θα μπορούσαν τα πράγματα να είναι καλύτερα, να είναι διαφορετικά. Σε όλα αυτά να προσθέσουμε και όσα ακούμε στις καθημερινές συζητήσεις με φίλους, γνωστούς, στις παρέες, στις συναντήσεις, από εκείνους που ζουν στη πόλη.
Τα καλά και τα ωραία
Τα θετικά σχόλια για την Ιεράπετρα αναφέρονται στην κρητική φιλοξενία, τη γευστική παραδοσιακή κουζίνα, το ήπιο κλίμα, τις απέραντες παραλίες και τα καθαρά νερά της περιοχής. Οι παραλίες της Ιεράπετρας κερδίζουν γαλάζιες σημαίες, διεθνές σήμα καθαρότητας και καταλληλότητας των νερών.
Υπάρχουν και τέσσερα μειονεκτήματα
1. Δρόμοι και Πεζοδρόμια
Μία πόλη που επιθυμεί τον τουρισμό, δεν μπορεί να δυσκολεύει τα τουριστικά λεωφορεία να περνούν και να στρίβουν. Μεγάλος χώρος μπροστά στο Κάστρο έχει πεζοδρομοποιηθεί και είναι ένας νεκρός χώρος, χωρίς κανένα όφελος, ενώ αποκλείει τη στάθμευση λεωφορείων για επισκέπτες στο Κάστρο. Στους κεντρικούς δρόμους δημιουργήθηκαν χώροι για στάθμευση, με γωνιές που πετάγονται απότομα μέσα στο δρόμο και αποτελούν κίνδυνο για ατύχημα, κυρίως το βράδυ. Τα πεζοδρόμια έγιναν πιο φαρδιά και οι δρόμοι πιο στενοί.
2. Σήμανση και ενημερωτικές πινακίδες
Η ελλιπής σήμανση των δρόμων, κυρίως προς τα χωριά, όπως και η έλλειψη των ενημερωτικών πινακίδων για τη διαδρομή που θα ακολουθήσουν οι επισκέπτες, είναι μεγάλο πρόβλημα. Μπορούν να ταλαιπωρήσουν και να καταστρέψουν μια ημερήσια εκδρομή. Να φανταστούμε μία συντροφιά επισκεπτών, βολεμένων και ετυχισμένων μέσα στο ενοικιαζόμενο αυτοκίνητό τους, που φτάνει σε ένα σταυροδρόμι. Πινακίδα που να έχει ένα όνομα και ένα βέλος να κατευθύνει, δεν υπάρχει. Προς τα που θα κατευθυνθεί η χαρούμενη παρέα; Ευθεία, δεξιά ή αριστερά; Η απουσία της πινακίδας μπορεί να είναι ανάμεσα σε όσα θα αφηγούνται, όταν επιστρέψουν στη πατρίδα τους. Πρέπει η Ιεράπετρα να χρεώνεται κάτι τέτοιο;
3. Καθαριότητα
Η ύπαρξη αδέσποτων σκύλων έχει σαν αποτέλεσμα ακαθαρσίες τους δρόμους της πόλης και στις παραλίες, οι οποίες δεν έχουν χαρακτηριστεί πολυσύχναστες. Η καθυστερημένη συλλογή των σκουπιδιών σε ορισμένα σημεία της πόλης, ξεχειλίζει τους κάδους και οι σακούλες στοιβάζονται γύρω – γύρω. Μερικοί κάδοι δεν καθαρίζονται σωστά και σκορπάνε μυρωδιές. Οσμές και θέαμα.
4. Πλατείες
Η Ιεράπετρα διαθέτει την κεντρική πλατεία, με μοντέρνα παγκάκια χωρίς πλάτη, που δεν είναι εργονομικά και καθόλου αναπαυτικά. Κάθε πλατεία είναι πετυχημένη αν συγκεντρώνει ανθρώπους που κάθονται σε παρέες για να απολαύσουν το χώρο και κάτι τέτοιο δεν βλέπουμε να συμβαίνει εδώ. Χρειαζόταν άλλα παγκάκια και σε άλλη διάταξη.
Η πλατεία των Μικρασιατών ομορφαίνει με το γλυπτό του μικρασιάτη πρόσφυγα αλλά το βράδυ δεν υπάρχει φωτισμός και ο χώρος, μαζί με το έργο, μένουν στο σκοτάδι.
Οι υπόλοιποι νέοι χώροι που διαμορφώνονται στο τμήμα της Ιεράπετρας που επεκτείνεται, μένουν ψυχροί, με τις πλάκες να χορταριάζουν και να αποπνέουν εγκατάλειψη.
Μερικές πτυχές του πολιτισμού. Τέχνη για όλους
Το σπίτι προορίζεται για να μας παρέχει έναν χώρο για να ζούμε, να προστατευόμαστε από ακραίες συνθήκες κρύο, ζέστη, βροχές και να έχουμε όλα τα αναγκαία έπιπλα και τις χρήσιμες συσκευές. Γιατί όμως διακοσμούμε τα σπίτια μας και βάζουμε πίνακες ζωγραφικής, φωτογραφίες, διακοσμητικά αντικείμενα; Γιατί φυτεύουμε στους κήπους καλλωπιστικά φυτά που δεν πρόκειται να μας δώσουν καρπούς για τροφή;
Οι λόγοι είναι περίπου ίδιοι με εκείνους που οδήγησαν τους πρωτόγονους ανθρώπους να ζωγραφίζουν στα τοιχώματα της σπηλιάς – κατοικίας, εικόνες από την καθημερινή ζωή. Φαίνεται ότι δεν ήταν αρκετή η προστασία από τις καιρικές συνθήκες και τα άγρια και επιθετικά ζώα. Έτσι, το κυνήγι της ημέρας για την εξασφάλιση της τροφής, το αποτύπωναν στους τοίχους της σπηλιάς με αυτή την πρώιμη γραφή με εικόνες. Ήταν μία ανάγκη και ήταν η αρχή της τέχνης.
Υπαίθρια έργα τέχνης
Έργα τέχνης, σε δημόσιους χώρους της Ιεράπετρας, είναι τα έργα του Μέμου Μακρή, η αγρότισσα στη πλατεία Νικολάου Πλαστήρα, το μνημείο των μαχητών της κεντρικής πλατείας και το έργο του Μιχάλη Βουζουνεράκη στη πλατεία Μικρασιατών. Είναι λίγα σε αριθμό για την πόλη μας.
Μουσεία: Είναι απαραίτητα;
Τι είναι το Μουσείο: “Το Μουσείο είναι ένας μόνιμος θεσμός, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοιχτός στο κοινό, ο οποίος αποκτά, συντηρεί, ερευνά, προβάλλει και εκθέτει την υλική και άυλη κληρονομιά της ανθρωπότητας και του περιβάλλοντός της, με στόχο την εκπαίδευση, μελέτη και ψυχαγωγία”. Επομένως τα μουσεία είναι απαραίτητα και αναγκαία.
Με μια έρευνα στο διαδίκτυο μπορούμε να βρούμε πόλεις της Ελλάδας, με παρόμοιο ή μικρότερο πληθυσμό από της Ιεράπετρας, που διαθέτουν πολιτιστικά κέντρα. Μερικά παραδείγματα:
1. Καστοριά: (Πληθυσμός 13.387 – 5 Μουσεία) 1) Λαογραφικό, 2) Κέρινων ομοιωμάτων, 3) Βυζαντινό, 4) Ενυδρείο, 5) Ενδυματολογικό.
2. Γρεβενά: (Πληθυσμός 13.137 – 2 Μουσεία) 1) Λαογραφικό, 2) Μουσείο μανιταριών.
3. Μεσολόγγι: (Πληθυσμός 12.785 – 2 Μουσεία) 1) Μουσείο άλατος, 2) Ιστορικό.
4. Άγιος Νικόλαος: (Πληθυσμός 11.421 – 2 Μουσεία) 1) Αρχαιολογικό, 2) Λαογραφικό.
5. Σητεία: (Πληθυσμός 9.348 – 3 Μουσεία) 1) Αρχαιολογικό, 2) Λαογραφικό, 3) Μουσείο νερού και υδροκίνησης.
6. Καλαμπάκα (πληθυσμός 8.330 – 4 Μουσεία) 1) Φυσικής Ιστορίας & Μανιταριών, 2) Ελληνικής Παιδείας, 3) Κέντρο Ψηφιακής Προβολής της Ιστορίας και του Πολιτισμού των Μετεώρων, 4) Μουσείο Γεωλογικών Σχηματισμών Μετεώρων.
7. Άμφισσα: (Πληθυσμός 6.919 – 2 Μουσεία) 1) Αρχαιολογικό, 2) Δημοτική πινακοθήκη.
8. Διδυμότειχο (πληθυσμός 9.260 – 3 Μουσεία) 1) Στρατιωτικό, 2) Βυζαντινό, 3) Λαογραφικό.
9. Ιεράπετρα: (Πληθυσμός 16.139) – Αρχαιολογικό μουσείο.
Δεν αναφέρουμε τα μουσεία που έχουν δημιουργηθεί από πρωτοβουλίες και αγάπη των κατοίκων, όπως το Λαογραφικό Μουσείο της Βαϊνιάς.
Η σύγκριση είναι απογοητευτική για την Ιεράπετρα. Ιδέες όπως: μουσείο Οίνου και ρακής, Μουσείο της ελιάς, Λαογραφικό μουσείο, Δημοτική πινακοθήκη κ.ά. είναι πρόκληση για την Ιεράπετρα. Χώροι όπως το “Στέκι της Νεολαίας”, το Παλιό Δημαρχείο, αίθουσες του “Μελίνα Μερκούρη” και ακόμα νέα κτίρια στο πάρκο “Μίνως“, μπορούν να γίνουν χώροι πολιτισμού.
Στην Κρήτη υπάρχουν μουσεία σε αρκετά μικρά χωριά και σε όλες σχεδόν τις Μονές. Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν στην Ιεράπετρα;
Δημοτική πινακοθήκη
Πως θα ήταν να αποκτούσε η Ιεράπετρα μία Δημοτική πινακοθήκη; Δεν θα χρειαστεί να αγοράσουμε πίνακες του Μόραλη, του Τσαρούχη, του Παρθένη ή του Ρέμπραντ, του Σεζάν, του Βαν Γκογκ, του Πικάσο. Υπάρχουν δημιουργοί στη περιοχή μας, που δουλεύουν για την τέχνη, σεμνά, χωρίς να το διαλαλούν. Θα είχαν τη διάθεση να φιλοτεχνήσουν έργα για την δημιουργία Δημοτικής Πινακοθήκης; Πως θα μάθουμε αν δεν ψάξουμε να τους βρούμε και να μιλήσουμε μαζί τους;
Είναι καλή η ιδέα μιας εξόρμησης – προσκλητήριο,, που μπορεί να κάνει ο Δήμος προς κάθε δημιουργό της νότιας Κρήτης, που ποτέ κανείς δεν υπολόγισε και ποτέ δεν ρώτησε, αν είναι πρόθυμοι να δωρίσουν κάποια από τα έργα τους στη διάθεση του λαού της περιοχής.
Θεματικά Πάρκα στην Ελλάδα
Σε πολλά μέρη της Ελλάδας υπάρχουν υπέροχα Θεματικά Πάρκα – Υπαίθρια Μουσεία, που είναι αφιερωμένα σε κάποιο θέμα. Για μερικά προυπήρχε η κατάλληλη υποδομή.
1. Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα (πληθυσμός 740 κάτοικοι).
2. Υπαίθριο Μουσείο Νερού στην Έδεσσα.
3. Στις όχθες της λίμνης της Καστοριάς, έχει δημιουργηθεί μία πιστή αναπαράσταση ενός προϊστορικού λιμναίου οικισμού με οκτώ φυσικού μεγέθους καλύβες, πάνω σε πασσαλόπηκτες πλατφόρμες μέσα στο νερό.
4. Το Μεταλλευτικό Πάρκο στην Άμφισσα (πληθυσμός 6.334). Το τρενάκι που χρησιμοποιούσαν οι μεταλλωρύχοι για τη μεταφορά του βωξίτη, μεταφέρει τους επισκέπτες σε μια πραγματική υπόγεια στοά στην οποία ο χρόνος σταμάτησε στα μέσα του 20ού αιώνα.
5. Σιδηροδρομικό πάρκο στη Καλαμάτα με τις επτά ατμομηχανές, τους σταθμούς επιβίβασης και ένα σταθμαρχείο – αναψυκτήριο. Το Σιδηροδρομικό πάρκο έχει βραβευτεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
6. Στον Αυλώνα Αττικής (πληθυσμός 3.109) βρίσκεται ένα παραδοσιακό χωριό μιας άλλης εποχής.
Θεματικό Πάρκο στην Ιεράπετρα
Θα μπορούσε η Ιεράπετρα να αποκτήσει το δικό της Θεματικό Πάρκο; Ιδέες υπάρχουν.
Η λίμνη των Μπραμιανών αποτελεί ένα σημαντικό έργο που κατασκευάστηκε για την ύδρευση των καλλιεργειών της Ιεράπετρας. Τα πτηνά του ουρανού, δημιούργησαν έναν ξεχωριστό υδροβιότοπο. Ο περαστικός “ενημερώνεται” για αυτή την τεχνητή λίμνη από μία ξύλινη παράγκα, με την πόρτα πάντα κλειστή και κουρελιασμένα χαρτιά που κρέμονται πάνω σε σανίδες που έχουν αρχίσει να σαπίζουν. Μοναδική πηγή πληροφοριών, έχει απομείνει μία πινακίδα δίπλα στη παράγκα με αρκετά στοιχεία για τη λίμνη.
Η λίμνη μπορεί να φιλοξενήσει ένα θεματικό πάρκο με θέμα την εξέλιξη της κατοικίας στη Κρήτη, με πρωτόγονες λιμναίες καλύβες, μινωικές κατοικίες και την παραδοσιακή κρητική λαϊκή κατοικία. Ένα πάρκο που θα επισκέπτονται έλληνες, ξένοι, σχολεία, σύλλογοι κλπ. Το Πάρκο μπορεί να γίνει πόλος έλξης στην Ιεράπετρα.
Αυτό όμως, είναι ένα θέμα που αξίζει να κάνουμε ένα ξεχωριστό αφιέρωμα.
Μία άλλη εικόνα: Ένα παραδοσιακό ξύλινο καΐκι σε ανοιχτό χώρο της πόλης, που θα μπορούν να επισκέπτονται μικροί και μεγάλοι, είναι μία ιδέα που μπορεί να πραγματοποιηθεί εύκολα.
Υπάρχουν πολλές ζωντανές ιδέες: 1) Μαθήματα παραδοσιακής μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής από το Δήμο, για τους επισκέπτες, 2) Προβολή Video σε αίθουσα για τον τρύγο – πάτημα σταφυλιών – κρασί – απόσταξη ρακής – συγκομιδή ελιάς – ελαιοτριβείο – η ζωή και η καλλιέργεια στο θερμοκήπιο. Στους θεατές στο τέλος, σε αίθουσα με τραπεζάκια, να προσφέρονται ντόπιοι μεζέδες και ρακή. Όλα με ένα λογικό εισιτήριο. Αυτά ήδη τα κάνουν σε οινοποιητικό συνεταιρισμό στο Ηράκλειο, σε επισκέψεις διάρκειας 2 ωρών. Εμείς μπορούμε;
Η προβολή του πολιτισμού της Ιεράπετρας
Στο Διαδίκτυο υπάρχουν απόψεις ότι στον τομέα του πολιτισμού η Ιεράπετρα είναι ακόμα πίσω. Υπάρχει βέβαια η αρχαιολογική συλλογή, τα Κύρβεια, η ομάδα θεάτρου, το φεστιβάλ κινηματογράφου, οι πολιτιστικοί σύλλογοι κ.ά. Η Ιεράπετρα μπορεί να ανεβάσει τον πολιτισμό σε πολύ ανώτερα επίπεδα και να τον κάνει γνωστό ευρύτερα και έξω από τα σύνορα της χώρας, ιδιαίτερα σήμερα στην εποχή του διαδικτύου.
Ολοκληρωμένο Σχέδιο Πολιτισμού για την Ιεράπετρα – Επιτροπή Πολιτισμού
Ο Δήμος θα μπορούσε να συγκροτήσει μια Επιτροπή Πολιτισμού που θα την απαρτίζουν άνθρωποι της τέχνης και του πολιτισμού, που έχουν όραμα για την πόλη και διάθεση για προσφορά, μαζί με μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου. Η επιτροπή μπορεί να αναλάβει το έργο του Συνολικού σχεδιασμού του πολιτισμού της Ιεράπετρας και να επεξεργαστεί τομείς δραστηριοτήτων με συγκεκριμένες προτάσεις. Μπορεί να ζητήσει από τους πολίτες να στείλουν τις ιδέες τους, τις προτάσεις τους, για την πόλη και τα χωριά.
Η περιοχή της Ναυμαχίας
Στην περιοχή της “Ναυμαχίας”, στην αρχαία Ιεράπυτνα (από τις πιό ισχυρές πόλεις της Ρωμαϊκής Κρήτης), υπήρχε “θαλάσσιο θέατρο”, όπου οι παραστάσεις ήταν βίαιες, αιματηρές μέχρι θανάτου ναυμαχίες, ανάμεσα σε πλοία με πληρώματα σκλάβους, φυλακισμένους και μονομάχους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ότι συνέβαινε και στις αιματοποτισμένες ρωμαϊκές αρένες. Έργο με ιστορική σημασία η “Ναυμαχία”, δίπλα στα υπολείμματα των βυζαντινών τειχών της Ιεράπετρας, που σήμερα έχει παραδοθεί στην αφάνεια. Πως θα φαινόταν ένα ομοίωμα αρχαίου ρωμαϊκού πλοίου (26 μ. μήκος και 4 μ. πλάτος), στη λίμνη της Ναυμαχίας και μία ενημερωτική πινακίδα σε 3 – 4 γλώσσες; Εργαλεία μας: 1) Τα λεπτομερή κατασκευαστικά σχέδια ρωμαϊκών πλοίων (άφθονα στο Internet), 2) Οι καραβομαραγκοί μας και 3) Ένας πλήρης φάκελος για το Υπουργείο Πολιτισμού. Ακατόρθωτο; Η Λαμία έχει ομοίωμα αρχαίου ελληνικού πλοίου σε μια πλατεία της. Στη παραλία του Βόλου λικνίζεται ένα ξύλινο ομοίωμα του μυθικού πλοίου “Αργώ” των Αργοναυτών, μήκους 28 μ. και πλάτους 4 μ. που κατασκευάστηκε από τον Δήμο Βόλου σε διάστημα έξι μηνών, με σχέδια του 13 αιώνα π.Χ. Πως τα κατάφεραν εκεί;
Η περιοχή θα μπορούσε ακόμα, να φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις και να διαθέτει χώρους για φαγητό. Η ναυμαχία πρέπει να ζωντανέψει και να αποτελέσει ένα ακόμα αξιοθέατο της πόλης.
Το πάρκο Μίνως
Ένας χώρος που δημιουργήθηκε εκεί όπου υπήρχε το εργοστάσιο επεξεργασίας προϊόντων ελαιολάδου – σαπωνοποιίας. Ο χώρος σήμερα διαθέτει ένα κυλικείο και ένα υπαίθριο θέατρο. Θα μπορούσαν να δημιουργηθούν κτίρια στο βάθος του πάρκου που να στεγάζουν μία δημοτική πινακοθήκη, ένα Λαογραφικό μουσείο, ένα χώρο εκθέσεων κλπ. Τα παρτέρια και οι διάδρομοι του πάρκου, μπορούν να ελαττωθούν κατά 200 τετρ. μέτρα χωρίς το πάρκο να χάσει την εικόνα του.
Και τώρα;
Το πεδίο της δημιουργίας είναι ανοιχτό. Τα πρόσωπα του Δημοτικού Συμβουλίου, γυναίκες και άντρες, που αποφάσισαν να παίξουν ρόλο στη ζωή και στο μέλλον της Ιεράπετρας, έχουν 4 1\2 χρόνια μπροστά τους (ήδη έχουν παρέλθει 6 μήνες από την 5ετία), για να δώσουν κάποια από αυτά που λείπουν, αυτά που στερείται η πόλη, αυτά που δεν είναι πολυτέλεια αλλά πνευματική ανάσα και ακόμα ζωτική οικονομική ανάγκη για τη πόλη, για τα χωριά και τους κατοίκους τους.
Με ευχές προς το Δημοτικό Συμβούλιο, για θητεία πλήρους δημιουργίας με όραμα, θέληση, αποφασιστικότητα,
Κώστας Τσελάς