Η Ελλάδα βγαίνει σπό το τελευταίο εκ των τριών μνημονίων, ελπίζοντας να επιστρέψει στην κανονικότητα και στις διεθνείς αγορές μετά από την οκτάχρονη κρίση, η οποία συρρίκνωσε την οικονομία της κατά 25% και την υποχρέωσε να εφαρμόσει επώδυνα μέτρα λιτότητας.
Οι τόνοι της κυβέρνησης παραμένουν χαμηλοί και τη Δευτέρα που ολοκληρώνεται το τρίτο μνημόνιο, αυτό που συμφώνησε η παρούσα κυβέρνηση, δεν αναμένονται πανηγυρισμοί. Εν μέρη, εξαιτίας και της τραγωδίας από τις φονικές πυρκαγιές στην ανατολική Αττική.
Μετά τη λήξη του προγράμματος, η Ελλάδα μπαίνει σε αχαρτογράφητα ύδατα, υποστηρίζουν ορισμένοι ειδικοί, ενώ σε πρόσφατο άρθρο του το περιοδικό Economist εκτίμησε ότι θα ήταν ωραία να νομίζει κανείς ότι οι περιπέτειες της Ελλάδας θα έχουν παρόμοια κατάληξη με αυτή του Οδυσσέα, επικαλούμενο τις δηλώσεις του πρώην πρωθυπουργού, Γιώργου Παπανδρέου, από το Καστελόριζο, το 2010.
Την ίδια ώρα, ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων, Πιερ Μοσκοβισί, χαρακτήρισε «ιστορική μέρα» το τέλος του μνημονίου τόσο για την Ελλάδα όσο και για την υπόλοιπη Ευρώπη.
«Η Ελλάδα ξαναβρίσκει τη θέση της στην Ευρωζώνη και μεγαλύτερη αυτονομία στη χάραξη της οικονομικής πολιτικής», αναφέρει, επισημαίνοντας πως «αυτό δεν σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση εγκαταλείπει την Ελλάδα», επεσήμανε
Τα μηνύματα μια ημέρα πριν το τέλος των μνημονίων
Την αισιοδοξία του για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας εξέφρασε και ο πρόεδρος του Eurogroup, Μάριο Σεντένο, αναφέροντας ότι η Ελλάδα εισέρχεται σε μία νέα φάση, κατά την οποία η κυβέρνηση «θα έχει μεγαλύτερο περιθώριο να προσαρμόζει τις πολιτικές της στις προτιμήσεις του ελληνικού λαού», δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία στη χώρα «να επικεντρωθεί πολύ περισσότερο σε άλλα ζητήματα πολιτικής».
Ωστόσο, επέστησε την προσοχή στην αποφυγή λαθών του παρελθόντος.
«Πρόκειται για μια νέα φάση, στην οποία θα είναι σημαντικό να αποφευχθεί η επανάληψη λαθών του παρελθόντος και να αξιολογούνται διεξοδικά όλες οι εναλλακτικές λύσεις πριν από την εφαρμογή τους», δήλωσε.
Η Ελλάδα μέχρι το 2022 εισέρχεται σε καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας, η οποία είναι σχεδιασμένη να διευκολύνει την εξομάλυνση και να στηρίζει την ολοκλήρωση, την υλοποίηση και τη συνέχεια των μεταρρυθμίσεων που οι ελληνικές αρχές έχουν δεσμευτεί να εφαρμόσουν βάσει του τρέχοντος προγράμματος στήριξης της σταθερότητας.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, επιτρέπει, επίσης, τη στενή παρακολούθηση της οικονομικής κατάστασης και της εξέλιξης της οικονομίας της Ελλάδας μετά τη λήξη του προγράμματος.
Τέλος, θα καταστήσει ευκολότερο τον εντοπισμό των κινδύνων όταν προκύπτουν και θα διευκολύνει τη λήψη των κατάλληλων μέτρων παρακολούθησης για την ολοκλήρωση, τη συνέχεια και την υλοποίηση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων σε όλους τους τομείς πολιτικής που καλύπτονται από το πρόγραμμα του ESM.
Το χρονικό των μνημονίων
2010
Η ανακοίνωση της προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης έγινε στις 23 Απριλίου από τον Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος βρισκόταν στο Καστελόριζο.
Η Ελλάδα προχώρησε σε υπογραφή μνημονίου με το ΔΝΤ και την ΕΕ, για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, προκειμένου να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός στήριξης και τα μέτρα ανακοινώθηκαν στις 2 Μαΐου.
Τα ευρωπαϊκά κεφάλαια για το 1ο πρόγραμμα στήριξης προήλθαν απευθείας από τα κράτη-μέλη της ΕΕ, καθώς δεν υπήρχε κάποιος μηχανισμός στήριξης χωρών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
2012
Το 2ο Μνημόνιο συζητήθηκε στη Βουλή στις 12 Φεβρουαρίου 2012, επί κυβέρνησης Λουκά Παπαδήμου,(«Έγκριση των Σχεδίων Συμβάσεων Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης μεταξύ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ΕΤΧΣ, της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Τράπεζας της Ελλάδος, του Σχεδίου του Μνημονίου Συνεννόησης μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Τράπεζας της Ελλάδος και άλλες επείγουσες διατάξεις για τη μείωση του δημοσίου χρέους και τη διάσωση της εθνικής οικονομίας».) και ψηφίστηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Φεβρουαρίου.
Τα κεφάλαια εκταμιεύτηκαν από το ΕΤΧΣ, ο οποίος δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2010 ως προσωρινός μηχανισμός επίλυσης κρίσεων.
2015
Το 3ο μνημόνιο ψηφίστηκε στις 14 Αυγούστου από 222 βουλευτές, έχοντας μεσολαβήσει, τα Capital Controls και το δημοψήφισμα για υπογραφή ή όχι συμφωνίας με τους Ευρωπαίους εταίρους, το οποίο είχε σαν αποτέλεσμα την καταψήφιση της συμφωνίας-μνημονίου με ποσοστό 61,31%.
Η κυβέρνηση, παρά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, συνέχισε τις συζητήσεις για ένα νέο μνημόνιο, που κατέληξαν τελικά σε συμφωνία στις 13 Ιουλίου.
Τα κεφάλαια για το 3ο μνημόνιο προήλθαν από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕSM), ο οποίος αντικατέστησε το ΕΤΧΣ.
Διάγγελμα για το τέλος της “Οδύσσειας” με άρωμα ανασχηματισμού
Με διάγγελμα θα απευθυνθεί αύριο στους πολίτες της χώρας ο Αλέξης Τσίπρας για να υπερτονίσει την σημασία και την σπουδαιότητα του απεγκλωβισμού της Ελλάδας από τα μνημόνια και την αυστηρή επιτροπεία επιλέγοντας μία περιοχή με υψηλούς συμβολισμούς που η κυβέρνηση δεν έχει γνωστοποιήσει ακόμη. Πληροφορίες αναφέρουν πως ο πρωθυπουργός θα οριστικοποιήσει το τέλος της επώδυνης οκταετούς περιπέτειας που μοιάζει με Οδύσσεια, ενδεχομένως και από το νησί της Ιθάκης όπως τού έχουν εισηγηθεί συνεργάτες του. Μάλιστα οκτώ χρόνια πριν όταν ο Γ. Παπανδρέου επέλεξε το Καστελλόριζο για να ανακοινώσει την ένταξη της χώρας στο πρώτο μνημόνιο είχε μιλήσει για νέα Οδύσσεια του Ελληνισμού εκφράζοντας την ελπίδα πως η χώρα θα βρει σύντομα την Ιθάκη της.
Είναι γεγονός πως η κυβέρνηση εξέτασε πολλές εναλλακτικές για να υποδεχτεί την “επόμενη ημέρα” του μνημονίου. Αρχικώς είχε επικρατήσει ο σχεδιασμός για επιστροφή στο Καστελλόριζο σε συνδυασμό με εκδήλωση στην Πνύκα παρουσία ευρωπαίων αξιωματούχων. Αργότερα και πριν τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική το Μαξίμου αποφάσισε να μην δώσει “πανηγυρικό” τόνο στην ιστορική ημέρα της εξόδου από το Μνημόνιο και να υποδεχτεί την νέα εποχή σε μία λαϊκή συνοικία της β’ Αθηνών, όπως το Αιγάλεω ή το Χαϊδάρι. Όμως και αυτή η σκέψη ακυρώθηκε μετά την δολοφονική πυρκαγιά κι έτσι τις τελευταίες ημέρες προκρίθηκε η προοπτική του διαγγέλματος σε περιοχή εκτός Αττικής.
Ο πρωθυπουργός επιστρέφει σήμερα στο Μέγαρο Μαξίμου έχοντας πολλά ζητήματα στο μυαλό του. Όπως για παράδειγμα τον κυβερνητικό ανασχηματισμό που θα σηματοδοτήσει και την αλλαγή σελίδας στο υπουργικό συμβούλιο μετά την έξοδο από το Μνημόνιο. Ο Αλέξης Τσίπρας επιθυμεί να εμφανίσει ένα ανανεωμένο κυβερνητικό κάδρο κατά την άνοδό του στην Θεσσαλονίκη για την ΔΕΘ κι έχει αποφασίσει να προχωρήσει σε αλλαγές στο υπουργικό σχήμα. Η μετακίνηση του υπουργού Εσωτερικών Πάνου Σκουρλέτη στην Κουμουνδούρου σε ρόλο γραμματέα του κόμματος είναι μία από τις σκέψεις του Αλέξη Τσίπρα, καθώς ο πρωθυπουργός επιθυμεί την αναβάθμιση του ρόλου του ΣΥΡΙΖΑ καθώς το κόμμα καλείται να αντεπεξέλθει την επόμενη χρονιά σε τρεις κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις. Ο ίδιος ο κ. Σκουρλέτης εμφανίζεται να συζητεί μία τέτοια αλλαγή υπό την προϋπόθεση ότι θα συντελεστούν΄και άλλες οργανωτικές αλλαγές στο κόμμα. Σημειωτέον ότι εκκρεμεί και ο ορισμός του πολιτικού προσώπου που θα αναλάβει τα καθήκοντα Προστασίας του Πολίτη και συγχρόνως τον συντονισμό της νέας δομής Πολιτικής Προστασίας. Νέες είσοδοι στην κυβέρνηση δεν αποκλείονται με έμφαση σε φρέσκα αλλά και αποτελεσματικά πρόσωπα που ανήκουν στην γενιά των 35+ κι έχουν σχετική πολιτική εμπειρία. Επίσης, αναμένονται υπουργοποιήσεις προσώπων από τον χώρο της κεντροαριστεράς που θα συνιστούν έκπληξη. Ο βασικός κορμός των υπουργών θα παραμείνει αμετακίνητος.
Σημειωτέον πως ως το τέλος Αυγούστου θα συγκληθεί και η Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ.
Τι αναφέρει ο διεθνής Τύπος για την Ελλάδα
Στην επόμενη ημέρα μετά την έξοδο από τα Μνημόνια αναφέρονται με δημοσιεύματά τους ξένα μέσα ενημέρωσης, ωστόσο δεν συμμερίζονται την αισιοδοξία όμως της κυβέρνησης και την εορταστική ατμόσφαιρα που επιδιώκει να περάσει.
Οι μεγάλοι δημοσιογραφικοί όμιλοι διατηρούν τις επιφυλάξεις τους, στηριζόμενοι τόσο στην ενισχυμένη εποπτεία που ακολουθεί και τις προϋποθέσεις που έχουν τεθεί στην ελληνική πλευρά, αλλά και στην γενικότερη οικονομική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα, η οποία δεν αφήνει και πολλά περιθώρια για αισιοδοξία στους πολίτες.
«Τα προγράμματα διάσωσης τελειώνουν, ο πόνος όμως κάθε άλλο παρά τελειώνει» γράφουν χαρακτηριστικά οι New York Times.
«Η Ελλάδα φτάνει στο σημείο καμπής ενός εκ των πιο ισχυρών οικονομικών κρίσεων στην Ευρώπη. Τη Δευτέρα η χώρα τερματίζει επίσημα την εξάρτησή της από τη διάσωση, ανοίγοντας έναν δρόμο για μια νέα εποχή οικονομικής ανεξαρτησίας. Η οικονομία επιστρέφει σιγά-σιγά στην ανάπτυξη και οι Ευρωπαίοι ηγέτες δηλώνουν ότι μπαίνει ένα τέλος στην κρίση χρέους που σχεδόν διέλυσε το ευρώ. Όμως το τίμημα που πλήρωσε η Ελλάδα για την επιστροφή της ήταν βαρύ», αναφέρει το δημοσίευμα.
«Μια μαζική κάμψη, σε συνδυασμό με σχεδόν μια δεκαετία από έντονες περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων για την αποκατάσταση των οικονομικών της χώρας, άφησε πάνω από το ένα τρίτο του πληθυσμού των 10 εκατομμυρίων κοντά στα όρια της φτώχειας, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ» επισημαίνει.
«Τα οικογενειακά εισοδήματα έπεσαν κατά 30% και περισσότερο από το ένα πέμπτο των Ελλήνων δεν μπορεί να πληρώσει βασικά έξοδα όπως το ενοίκιο, ο λογαριασμός του ηλεκτρικού ρεύματος ή τα δάνεια στην τράπεζα. Ένα τρίτο των οικογενειών έχουν τουλάχιστον ένα άνεργο μέλος. Και ανάμεσα σε αυτούς που έχουν δουλειά, η φτώχεια μέσα στην εργασία βρίσκεται ανάμεσα στα υψηλότερα ευρωπαϊκά επίπεδα».
Αναφορά στην έξοδο της Ελλάδας από τα μνημόνια κάνουν και οι Financial Times.
«Το τέλος του προγράμματος δεν σημαίνει και το τέλος των δεσμεύσεων της Ελλάδας στους διεθνείς πιστωτές», αναφέρουν.
Μία από τις πιο σημαντικές είναι ότι η χώρα, σε αντάλλαγμα για τη συμφωνία για το χρέος του περασμένου Ιουνίου, θα πρέπει να διατηρεί πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ έως το 2022. Μια ενδεχόμενη αποτυχία σημαίνει ότι υπάρχει ο κίνδυνος να αποσυρθεί ένα μέρος της στήριξης», σημειώνεται στο άρθρο.
Στο δημοσίευμα παρουσιάζονται και οι μεταρρυθμίσεις στις οποίες θα πρέπει να εστιάσει η Ελλάδα αλλά και οι τομείς στους οποίους αντιμετωπίζει πρόβλημα, όπως χαρακτηριστικά το υψηλό ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων και το μη φιλικό προς τους επενδυτές κλίμα.
Το BBC από την πλευρά του κάνει αναφορά στην οικονομική ανάπτυξη που έχει σημειωθεί αλλά και στην ενισχυμένη εποπτεία που θα υπάρχει τα επόμενα χρόνια.
«Η ελληνική οικονομία έχει αναπτυχθεί αργά τα τελευταία χρόνια αλλά είναι κατά 25% μικρότερη από την έναρξη της κρίσης», γράφει το βρετανικό δίκτυο, ενώ κάνει αναφορά στην περιορισμένη ευχέρεια κινήσεων της Αθήνας που θα έχει σαν στόχο το να αποφευχθεί οποιοσδήποτε «εκτροχιασμός».
Παράλληλα, σε άλλο δημοσίευμά του το BBC γίνεται αναφορά στις επιπτώσεις στη ζωή των νέων Ελλήνων και «στη ζημιά που έχει ήδη γίνει».
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ η κυβέρνηση και οι Ευρωπαίοι δανειστές παρουσιάζουν την ολοκλήρωση του τρίτου πράγματος σαν μια θετική εξέλιξη, αφού αποφεύχθη το Grexit, κάτι που θα οδηγούσε τη χώρα σε άγνωστα νερά. «Όμως για πολλούς Έλληνες, ειδικά για τους νέους, η ζημιά έχει ήδη γίνει», σημειώνει το BBC.
Σύμφωνα με δημοσκόπηση που επικαλείται, αναφέρει πως τα 3/4 των Ελλήνων πιστεύουν πως τα πράγματα κινούνται σε λάθος κατεύθυνση. Το ίδιο ποσοστό πιστεύει πως τα μνημόνια έβλαψαν αν, αντί να σώσουν τη χώρα. Η φορολογία παραμένει υψηλή και το 90% πιστεύει πως οι δανειστές θα έχουν αυστηρή εποπτεία στην οικονομία της χώρας για αρκετά χρόνια.
Όπως τονίζεται η κρίση που χτύπησε όλους τους Έλληνες αποδείχθηκε ιδιαίτερα σκληρή για τους νέους.
«Οι φόροι παραμένουν υψηλοί και το 90% των Ελλήνων πιστεύει ότι οι δανειστές θα συνεχίσουν να παρακολουθούν στενά τις δαπάνες της χώρας τα επόμενα χρόνια» προστίθεται στο άρθρο. Όπως τονίζεται η κρίση που χτύπησε όλους τους Έλληνες αποδείχθηκε ιδιαίτερα σκληρή για τους νέους. Την οκταετία 2008-2016 το 4% των Ελλήνων, περισσότεροι από 400.000 άνθρωποι, έγιναν μετανάστες με αποτέλεσμα ενώ το 2008 οι Έλληνες ηλικίας 20-39 ετών ήταν το 29% του πληθυσμού, μέσα σε μόλις τέσσερα χρόνια μειώθηκαν στο 24% του πληθυσμού.
Σημειώνεται ότι μεταξύ των λόγων που ωθούν τους νέους στη μετανάστευση είναι η απουσία επαγγελματικών ευκαιριών, καθώς το ποσοστό ανεργίας το 2013 έφτασε το 27,5% αλλά για αυτούς που ήταν κάτω των 25 ετών, ήταν παραπάνω από διπλάσιο στο 58%.